وکالت مطلق زوجه در طلاق

این روزها که بحث آقای مجری و خانم مجری و خشونت خانگی داغ است، برخی از حقوقدانان (از جمله کاوه راد در این پست مفید)، به درستی بحث اهمیت وکالت زوجه در طلاق را مطرح کردند. بحث های حقوقی اش مفصل و پیچیده است و اینجا جای مطرح کردنشان نیست. اما به نظرم لازم است که اطلاعات غلطی که این روزها در فضای مجازی بین برخی کاربران رد و بدل میشود، تصحیح شود- البته به زبان غیر تخصصی. من برخی از نکاتی که به نظرم می رسند را در ادامه می نویسم:

1. شروط دوازده گانه سند ازدواج که زوجین مخیر به امضاء آنها هستند هیچ کدام به معنی وکالت مطلق در طلاق (آنچه مردم حق طلاق می نامندش) نیستند. نتیجه امضای این شرط ضمن عقد- که نوعی وکالت مقید است- تنها این است که در صورت تحقق موارد دوازده گاه و اثبات آنها (که همیشه هم کار آسانی نیست)، زوجه می تواند خود را مطلقه کند.

2. وکالت مطلق و غیر مشروط در طلاق از طرف زوج به زوجه داده می شود و عموما در ضمن عقد خارج لازم ثبت می شود. برای اجرای این وکالت نیاز به اثبات هیچ مقدمه ای نیست و زن مانند مرد، هر زمان که بخواهد می تواند حق خود را به اجراء بگذارد. برای اطمینان از اجرای بی خدشه این وکالت، لازم است این وکالت نزد دفتر اسناد رسمی ثبت شود. یکی از بحث هایی که این روزها در مورد بی اثر بودن این وکالت مطرح می شود این است که وکالت نمی تواند بلاعزل باشد! در پاسخ به این ایراد باید گفت که علی رغم اینکه اختلاف نظرهای تخصصی حقوقی در مورد جواز یا لزوم وکالتی که ضمن عقد خارج لازم شرط شده وجود دارد، نظر غالب این است که درج وکالت به عنوان شرط ضمن عقد خارج لازم و تصریح بر بلاعزل بودن آن، امکان فسخ وکالت را منتفی می کند. بنابراین، نکاتی که باید مد نظر قرار دهید، این است که الف) وکالت به صورت شرط ضمن عقد خارج لازم درج شود، ب) تاکید بر بلاعزل بودن شود، ج) حق توکیل به غیر را فراموش نکنید، در غیر این صورت برای اینکه کار خود را به وکیل دادگستری بسپارید دچار مشکل می شوید.

3. برخورد دادگاههای خانواده در عمل با این وکالت های مطلق ، بحث مجزایی است. اینکه از دور بنشینیم و بگوییم این چیزها فایده ندارد و قضات ضد زن هستند و ...، هیچ دردی را دوا نمی کند. از نظر قانون مدنی ایران، این وکالت کاملا قانونی و لازم الاجراء است. در عمل ممکن است اگر قاضی بخواهد زوجه را اذیت کند، چند ماهی سرگردانش کند. اما نهایتا حتی اگر جلوی اجرای وکالت مذکور را بگیرد، حکمش قابل اعتراض خواهد بود و شانس موفقیت چنین اعتراضی خیلی خیلی بالاست. ضمن اینکه با فراگیرتر شدن چنین وکالت هایی، حتی مغرض ترین قاضی ها هم در عمل ناچار به پذیرفتن آنها می شوند، چرا که دیگر با یک استئنا رو به رو نیستند که بتوانند تفسیر های شاذّ در جهت جلوگیری از به اجراء گذاشتن وکالت زوجه در طلاق ارائه دهند.

4. در مورد مخالفت با وکالت زوجه در طلاق، بحث بیشتر از آنکه حقوقی باشد، فرهنگی است. چنین وکالتی کاملا همسو با ظرفیت های قانون فعلی است و به راحتی زن و مرد را در موقعیتی مشابه قرار می دهد. اما حتی در چنین حالتی، برخی از زنان مثلا متجدد هم وقتی پای برادر و پسرشان در میان است، ابرو بالا می اندارند و می گویند:"زنی که از اول این حرفها را بزند، زن زندگی نیست!!" 

من فکر می کنم حالا که قوه قضاییه و دفترخانه ها، چندان که باید و شاید از ترویج چنین وکالت هایی حمایت نمی کنند، خود ما باید فکری کنیم. 

خواهرمحترم، مادر عزیز! این بار که پسر جوان عضو خانواده ات از خواسته عروس آینده برای داشتن چنین وکالتی گفت، پیش از آنکه رو ترش کنی و خطابه سر دهی در مذمت آوردن اسم طلاق به هنگام بستن پیوند زناشویی، نفسی بکش، یک لیوان آب بخور و فکر کن! فکر کن به زندگی که دو نفر با قصد و رضا شروعش می کنند، که اگر خدای نکرده روزی به مشکل بربخورد، به زور نگه داشتن یک نقر در این رابطه، تنها و تنها، یک رابطه مریض را مریض تر می کند. 

من می گویم حتی یک قدم فراتر برداریم. اگر می بینیم پسرمان، برادرمان و... آنقدر سرش گرم عاشقانه هایش است که مجالی برای فکر کردن به تنظیم روابط حقوقی آینده اش با همسرش ندارد، ما پیشنهاد بدهیم که زن و مرد، هر دو، در مورد این وکالت بخوانند، تحقیق کنند و در نظرش بگیرند. باور کنید گفتن این چیزها بدشگون نیست و حرف زدن در موردشان، زندگی ها را نمی پاشاند!